सोमबार, १५ बैशाख २०८२ |
Monday, April 28, 2025
प्रीति - युनिकोड
सोमबार, २५ चैत्र २०८१, ०८ : ५८ मा प्रकाशित
नेपाल राष्ट्र बैंकका १७ औं गभर्नर महाप्रसाद अधिकारीको कार्यकाल समाप्त भएपछि, सेयर बजारमा सक्रिय लाखौं लगानीकर्ताहरूको अनुहारमा लामो समयपछि मुस्कान देखिएको छ। पाँच वर्षे कार्यकाल पूरा गरेर अधिकारीले चैत २२ गते बिदा लिएका हुन्, तर उनका नीतिहरूप्रति लगानीकर्ताहरूको असन्तुष्टि सुरु दिनदेखि नै थियो।
चैत २२ गते, भृकुटीमण्डपमा सयौं लगानीकर्ताहरू भेला भई दीपावली गरेर उत्सव मनाएको दृश्यले यो स्पष्ट संकेत गर्छ—गभर्नरको बिदाइ लगानीकर्ताहरूको लागि 'राहतको क्षण' बनेको छ।
गभर्नर महाप्रसाद अधिकारीको कार्यकालको सबभन्दा ठुलो आलोचना भनेकै सेयर बजारप्रति उनको कठोर र 'बजार विरोधी' नीति हो। लगानीकर्ताहरूले बारम्बार उनलाई निम्न कारणले आलोचना गर्दै आएका थिए:
एकै परिवारभित्रका व्यक्तिले लिने सेयर धितो कर्जालाई ४ करोड (एक संस्था) र १२ करोड (समग्र वित्तीय प्रणाली) मा सीमित गरेपछि, उच्च कर्जा लिएका लगानीकर्ताहरूलाई आफ्ना सेयर जबर्जस्ती बेच्न बाध्य बनायो। यसले बजारमा सेयरको अत्यधिक आपूर्ति गरायो र बजार एकाएक झर्यो।
यस नीतिले बैंकहरूको ऋण दिनसक्ने क्षमता सीमित गर्यो। बैंकहरूका ४०० अर्ब रुपैयाँजति रकम निष्क्रिय बसी रह्यो, जसले तरलता संकट ल्यायो र अर्थतन्त्रमा नकारात्मक प्रभाव पार्यो।
धितोमा आधारित कर्जामा जोखिम भार १५०% पुर्याएर बैंकहरूलाई सेयर कर्जा नदिन प्रोत्साहित गरियो। यसले सेयर बजारप्रति नकारात्मक मनोवृत्ति बनायो।
गभर्नर स्वयंले कार्यक्रमहरूमा ब्याजदर बढ्छ भन्ने अभिव्यक्ति दिएपछि लगानीकर्तामा डर फैलियो। परिणामस्वरूप, प्यानिक सेलिङ भयो र बजार थप कमजोर बन्यो।
राष्ट्र बैंकले बैंक/वित्तीय संस्थाहरूलाई सेयर खरिद बिक्रीमा कठोर सीमा लगाएर बजारमा संस्थागत लगानीकर्ताको सहभागिता घटायो। यसले बजारमा स्थिरता र विश्वासमा ठेस पुर्यायो।
अधिकारीको कार्यकालमा नेप्से परिसूचक ३२२७ बाट घटेर २००० को हाराहारीमा आइपुग्यो। बजार पुँजीकरण ४२ खर्बबाट झरेर २९ खर्बमा आइपुग्दा, १३ खर्ब भन्दा बढी सम्पत्ति गुम्यो ।
त्यसैले, उनको बिदाइलाई 'नयाँ सुरुवात' को रुपमा लिइएको छ। 'गभर्नर गयो, आशा आयो', 'तनाब मुक्त बजार सुरु हुन्छ' भन्ने नारासहित लगानीकर्ताहरूले दीप प्रज्वलन गरेर नयाँ नेतृत्वप्रति विश्वास प्रकट गरेका छन्।
गभर्नर अधिकारीको बिदाइसँगै नयाँ गभर्नर नियुक्तिको प्रक्रिया सुरु भइसकेको छ। सिफारिस समिति अर्थमन्त्री विष्णु पौडेलको संयोजकत्वमा गठन भइसकेको छ। नाम चर्चामा रहेका छन्—नीलम ढुंगाना, प्रकाश श्रेष्ठ, ज्ञानेन्द्र ढुंगाना, अशोक शेरचन, डा. गुणाकर भट्ट, केवल भण्डारी लगायत।
तर नियुक्ति प्रक्रिया शुरु हुनु अगावै, सरकारको कदमले विवाद निम्त्याएको छ। अर्थ मन्त्रालयले सार्वजनिक निकायका पदाधिकारीका लागि उमेर सीमा हटाएको छ, जसले ‘सेटिङ’ र ‘स्वार्थ’ को आशंका थप बलियो बनाएको छ।
पूर्व प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ ले गभर्नर नियुक्तिमा योग्यताको आधार हुनुपर्ने स्पष्ट पारेका छन्। 'मेरो मान्छे, तेरो मान्छे भनेर गभर्नर बनाउने हो भने अर्थतन्त्र सुधार हुँदैन', उनले भने।
उनको यो अभिव्यक्ति प्रधानमन्त्रीको ताजा अनुभवको झल्को हो—'कहाँ के सेटिङ हुँदैछ मलाई थाहा छ।'
सेयर बजार देशको अर्थतन्त्रको ऐना हो। यस्तो अवस्थामा, योग्य, पारदर्शी र पुँजी बजारमैत्री सोच राख्ने गभर्नरको नियुक्ति अपरिहार्य छ।
महाप्रसाद अधिकारीको यथार्थ नीतिहरूले बजारमा प्यानिक, अविश्वास र क्षति मात्रै ल्यायो। अब आशा गरिएको छ—नयाँ गभर्नरले बजारमा उत्साह, स्थायित्व र दीर्घकालीन सुधार ल्याउनेछन्।
अब लगानीकर्ताहरूको एउटै सन्देश छ:
'नयाँ गभर्नर योग्य बनोस्, सेटिङको होइन, समृद्धिको आधार बनोस् !'
अर्थ संसारमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई [email protected] मा पठाउनु होला। *फेसबुक र ट्वीटरमार्फत पनि हामीसँग जोडिन सकिनेछ । हाम्रो *युटुब च्यानल पनि हेर्नु होला।
_20240522211031.jpg)
प्रतिक्रिया दिनुहोस