प्रधानमन्त्री प्रचण्ड किन मोदी र भाजपासँग सम्बन्ध बनाउन चाहन्छन्? एजेण्डा ‘हिन्दूत्व’ त होइन्?

नेकपा (माओवादी केन्द्र)का नेताहरु भारत भ्रमणमा जाने भएका छन् । भारतको सत्तारुढ दल भारतीय जनता पार्टी (भाजपा)को निमन्त्रणामा उनीहरु भारत भ्रमणमा जान लागेको माओवादी नेताहरुले नै पुष्टी गरेका छन् । भाजपा अध्यक्ष जेपी नड्डाले १२ वटा विभिन्न देशका राजदूत र उच्चायुक्तहरूसँगको वार्ताका क्रममा नेपालका माओवादी नेताहरूको भारत भ्रमणका सन्दर्भमा अभिव्यक्ति दिएका हुन् ।

यसबारे माओवादीका परराष्ट्र विभागका उपप्रमुख राम कार्कीले आफूलाई आधिकारिक जानकारी नआएको तर ‘आफूले पनि यस्तो हल्ला सुनेको’ बताए । तर, नेकपा माओवादी केन्द्रकी उपाध्यक्ष पम्फा भुसालले भाजपाको निमन्त्रणाको बारेमा पुष्टी गरिन् । उनले भाजपा अध्यक्ष नड्डाको निमन्त्रणा भाजपाको विदेश मामिला विभागका प्रमुखले पठाएको पत्रबाट प्राप्त भएको बताइन्। यद्यपी यो भ्रमण कहिले गर्ने भन्ने बारे कुनै निर्णय भइसकेको छैन । उपाध्यक्ष भुसालका अनुसार ‘अगस्टको पहिलो सातासम्म हुन सक्छ।’ 

उक्त भ्रमण पार्टीकी उपाध्यक्ष पम्फा भुसालको नेतृत्वमा गर्ने माओवादी नेताहरूले संकेत गरेका छन् । तर, पम्फा भुसालले प्रतिनिधिमण्डलमा को (कुन नेताहरू) समावेश गर्ने भन्ने विषयमा पार्टीमा छलफल भइरहेको बताउँछिन् । प्रतिनिधिमण्डलमा ५ देखि ६ नेता सम्मिलित हुन सक्ने उनले बताइन् । चक्रपाणि खनाल, रामेश्वर राई यादव र सत्य पहाडीको नाम भ्रमणका लागि चर्चामा रहेको माओवादीका केही नेताहरुले बताए । एक माओवादी नेताले भने, ‘भारत भ्रमणमा जाने नेताहरुको नाम लगभग तय भइसकेको छ । यदि भाजपा आफैंले धेरै वरिष्ठ नेताहरू भारत आउनु पर्छ भन्यो भने वा नाम तय भइसकेका नेताहरू भारत जान हिचकिचाए मात्र प्रतिनिधिमण्डलमा समावेश भएकाको नाम परिवर्तन गर्न सकिन्छ।’

यो भ्रमणको उद्देश्य र आशङ्का

भाजपाले अहिले आफ्नो संगठनको विस्तार गर्ने कार्यक्रममा काम गरिरहेको छ । माओवादी पार्टीकी उपाध्यक्ष भुसाल भन्छिन्, ‘यो कार्यक्रम जनताको बीजेपीबारे बुझाइ बढाउनको लागि हो। यो सबैभन्दा धेरै सदस्य संख्या भएको विश्वको सबैभन्दा ठूलो पार्टी हो।’ यस सम्बन्धमा पार्टी अध्यक्ष प्रचण्ड यसअघि भाजपा मुख्यालय पुगिसकेका छन् । भारतका लागि नेपाली राजदूत दीपकुमार उपाध्यायको विचारमा यो भ्रमणलाई सामान्य भ्रमणका रूपमा लिनुपर्छ ।
उनी भन्छन्, ‘दुवै देशका सत्तारुढ दलले सम्बन्ध स्थापित गरेर सुधार गर्न चाहेको कुरा दुवै देशको हितमा छ । यो राम्रो कुरा हो।’

भर्खरै पुष्प कमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ नेपालको प्रधानमन्त्री भएर भारत गएका बेला उज्जैन पनि गएका थिए । प्रचण्डले महाकालेश्वर मन्दिरमा गएर पूजाअर्चना गरेका थिए । नेपालमा पनि यस विषयमा विवाद भएको थियो । तर, भारतबाट फर्किएपछि उनले पशुपतिनाथको दर्शन पनि गरे । प्रधानमन्त्री प्रचण्ड पछिल्लो समय आफ्नो कार्यकलापका कारण आफ्नै पार्टीभित्रैबाट आलोचनाको शिकार बनेका छन् ।

माओवादी नेता लेखनाथ न्यौपाने पनि प्रचण्डका ती मध्ये एक आलोचक हुन् । उनले भने, ‘यदि यो भ्रमणको कुनै लुकेको उद्देश्य नभएको हो भने छिमेकी मुलुकका सत्तारुढ दलले एकअर्कालाई निम्तो दिनु, एकअर्कालाई भेट्न र एकअर्काको अनुभव साझा गर्नु सामान्य र औपचारिक कुरा हो ।’ तर, अर्को क्षणमै व्यंग्यात्मक स्वरमा उनी भन्छन्, ‘हाम्रो पार्टीको विचारधारा कमजोर हुँदै गएकोले पनि यस्तो अवस्था आएको हुनसक्छ।’

के प्रधानमन्त्री प्रचण्ड परिवर्तन भइरहेका छन्?

लेखनाथ न्यौपानेले प्रधानमन्त्री प्रचण्डको महाकालेश्वरको भ्रमण र त्यहाँबाट पशुपतिनाथ मन्दिरमा जल चढाउनु भाजपासँग मिलेर नेपालको जनमत र निर्वाचनमा असर पार्ने मानसिकताको हिस्सा भएको बताउँछन् । यद्यपि उनी भन्छन्, ‘तर त्यसो गर्नु माओवादी पार्टीको घोषित नीति र सिद्धान्तविपरीत हो । तर, प्रचण्डको महाकालेश्वर र पशुपतिनाथको भ्रमण साधारण धार्मिक आस्थाको विषय मात्र नभएर त्यसको फाइदा उठाउन खोजेको प्रष्ट भएको छ ।’

अर्कोतर्फ पूर्वराजदूत दीपकुमार उपाध्यायले प्रधानमन्त्री प्रचण्ड परिवर्तन हुँदै गएको बताउँछन् । उनी भन्छन्, ‘नेपालमा प्रचण्ड अझै पनि सर्वसाधारणका लागि धर्म अफिम जस्तै हो भन्ने धारणाका समर्थक हुन् । यद्यपि उनले भारतको महाकालेश्वर मन्दिरमा पूजा गरे। पिताम्बरीले धोती लगाए, निधारमा चन्दन समेत लगाए। मन्दिरको संस्कार अनुसार हात जोडेर पुजा गरी पशुपतिनाथ मन्दिरमा गए र जल चढाए ।’

चीनसँगको निकटतामाथि उठ्यो सवाल

उपाध्याय भन्छन्, ‘धार्मिक होस् या नहोस्, अध्यात्मको जागरण राम्रो कुरा हो भन्ने मेरो मान्यता हो । सायद प्रचण्डले पनि सोहि गरिरहेका छन्, यसले आफ्नो विचारधारामा अडिग रहनुभन्दा पनि व्यवहारिक राजनीतिज्ञ भएको सन्देश दिन्छ । अर्कोतर्फ माओवादी नेताहरुको अझै पनि चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टीसँग सम्बन्ध छ । उनीहरु चीनको नियमित भ्रमण पनि गर्नेगर्छन् । पूर्वराजदूत दीपकुमार उपाध्यायले कहिले भारतसँग र कहिले चीनसँग नजिक हुँदा समस्या आउन सक्ने बताउँछन् । उनी भन्छन्, ‘कूटनीतिक सम्बन्धमा परिपक्वता र गम्भीरता धेरै महत्त्वपूर्ण कुरा हो। नेपालले दुवै देशसँग समान दूरी कायम गर्न जरुरी छ ।’

माओवादी र हिन्दुत्व समर्थकबीच के सम्बन्ध छ ?

सशस्त्र विद्रोहको पृष्ठभूमिबाट आएका केही कट्टर माओवादी नेताहरूले चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टी पनि आफ्नो माओवादी सिद्धान्तबाट पछि हटेको विश्वास गर्छन्। सैद्धान्तिक रूपमा, कम्युनिष्ट पार्टीले वर्गको आधारमा आफ्नो राजनीतिक विश्लेषण गर्छ । यस्तो अवस्थामा नेकपा (माओवादी केन्द्र) जस्ता दलले हिन्दुत्ववादी भारतीय जनता पार्टीलाई सहयोगको बाटो रोज्ने संगठनका रूपमा हेर्छ कि भन्ने प्रश्न उठ्छ ? लेखनाथ न्यौपाने भन्छन्, ‘सिद्धान्त र वर्गीय विश्लेषणको दृष्टिकोणले भारतीय जनता पार्टीसँग मिलेर काम गर्नुले कुनै औचित्यको पुष्टि गर्दैन । तर, हामीले कुनै पनि छिमेकी देशको सत्तारुढ दललाई अछूत मानेर व्यवहार गर्नु हुँदैन । बरु, हामीले सम्बन्धलाई व्यावहारिक उद्देश्यका लागि आवश्यक पर्ने तरिकामा अगाडि बढाउनु पर्छ।’

तर, लेखक तथा पूर्व माओवादी नेता ऋषिराज बराल प्रचण्डको पार्टीले माओवादी सिद्धान्त त्यागेको बताउँछन् । त्यसैले माओवादी केन्द्रको प्रतिनिधिमण्डलको भाजपा मुख्यालय भ्रमणको कार्यक्रममा कुनै अनौठो छैन । उनी भन्छन्, ‘भारतीय प्रतिष्ठानलाई खासगरी भारतीय जनता पार्टीलाई खुसी पार्नु फाइदाजनक हुन्छ भन्ने नेपाली नेताहरूको बुझाइ छ ।’

भाजपा र नेपालका राजनीतिक दलहरू

ऋषिराज बराल भन्छन्, ‘अहिले भारतको सहयोगमा प्रधानमन्त्री पदमा आफ्नो पकड बलियो बनाउने र शान्ति प्रक्रियालाई जतिसक्दो चाँडो पूरा गर्ने प्रचण्डको मनसाय रहेको देखिन्छ ।’ नेपाली कांग्रेसका सभापति शेरबहादुर देउवा पनि आफ्नो कार्यकालमा भारत भ्रमणमा गएका बेला भाजपाको मुख्यालय पुगेका थिए । प्रधानमन्त्रीका रूपमा राजनीतिक दलको कार्यालयमा गएर भारतको प्रमुख प्रतिपक्षी नेतासँग भेट नगरेकोमा पनि उनको आलोचना भएको थियो । नेपाली प्रधानमन्त्रीका लागि यो पहिलो घटना हो । भारतलाई हिन्दू राष्ट्र बनाउने प्रयासको लागि भाजपालाई धेरै राजनीतिक दलहरूले आलोचना गरेका छन्।

ऋषिराज बराल भन्छन्, ‘भारतका वामपन्थी दलहरू बीजेपीबाट टाढा छन्। यो हिन्दुत्ववादी पार्टी हो । तसर्थ, माओवादको इतिहास बोकेको पार्टीले भाजपा नेतृत्वको सरकारको दुर्व्यवहार, असमानता र निरंकुश शासनबारे पनि सोच्नुपर्छ। तर, नेपालको माओवादी पार्टीले आफ्नो आधारभूत सिद्धान्त त्यागेको छ ।’

प्रचण्डको हिन्दुत्व एजेन्डा ?

प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको हालैको अमेरिका भ्रमणका क्रममा वासिङ्टनमा भएको भव्य स्वागतको स्तरलाई लिएर अमेरिकाको एक वर्गले भारतमा उनको सरकारको कार्यशैलीलाई लिएर प्रश्न उठाएको छ । पछिल्ला घटनाक्रमलाई हेर्दा कतिपयको भनाइ छ कि कट्टर हिन्दुत्व समर्थकहरू मोदी र उनको पार्टीसँग सहकार्य बढाउन चाहन्छन् । प्रचण्डले यसो गरे नेपालका हिन्दू राष्ट्रका समर्थकहरुको मनोबल बढ्छ भन्ने पनि यो वर्गले सोचेको छ । लेखक ऋषिराज बरालले प्रचण्डले हिन्दुत्वको एजेन्डालाई अगाडि बढाउन खोजेको बताए ।

उनले भने, ‘भाजपाले जुन हिन्दुत्वको कुरा गर्छ, त्यसैको प्रतिनिधित्व गर्ने भाजपालाई प्रचण्डले विश्वास दिलाउन रुचाउँदैनन् र त्यसका लागि भाजपालाई नेपालमा अन्य राजनीतिक दलतिर हेर्न बाध्य पारिएको छ, तर त्यसको आवश्यकता छैन् ।’ तर, माओवादी नेता लेखनाथ न्यौपाने पछिल्लो घटनाक्रमबाट कुनै निष्कर्षमा पुग्न नसकिने बताउँछन् । उनले भने, ‘यसको प्रक्रिया सुरु भइसकेको भन्न हतार हुन्छ । यति भन्दा पनि हामीसँग यो निष्कर्षमा पुग्ने कुनै ठोस आधार छैन ।’बीबीसी हिन्दीको आधारमा समाचार तयार पारिएको हो ।-Photo Source: Agency