आर्ग्यानिक कृषि: भविष्य र चुनौतीहरू

आजको समयमा स्वस्थ र रासायनिक-मुक्त खानेकुराको माग बृद्धि हुँदै गइरहेको छ। यो मागलाई पुरा गर्नका लागि आर्ग्यानिक खेती एक प्रमुख विकल्पका रूपमा देखा परेको छ। आर्ग्यानिक खेती भनेको त्यस्तो कृषि विधि हो जसमा कुनै प्रकारको कृत्रिम रासायनिक मल, कीटनाशक र हर्मोन प्रयोग गरिंदैन। यस लेखमा हामी आर्ग्यानिक कृषि को भविष्य र यसका चुनौतीहरूबारे छलफल गर्नेछौं।

आर्ग्यानिक कृषि को वृद्धिको कारणहरू

वर्तमान समयमा मानिसहरूको जीवनशैली र खानेकुरा प्रति सचेतना बढ्दै गएको छ। रासायनिक मल र कीटनाशकको प्रयोगले स्वास्थ्यमा प्रतिकूल असर पुर्याउने कारणले गर्दा आर्ग्यानिक खेतीको माग बृद्धि भएको हो। विभिन्न अनुसन्धानहरूले रासायनिक मल र कीटनाशकका कारण जिवाणु र रोग प्रतिरोधात्मक क्षमतामा ह्रास र मानव स्वास्थ्यमा दीर्घकालीन असर पुर्याउन सक्छ भनेर स्पष्ट पारेका छन्। त्यसैले, आर्ग्यानिक खेतीको आवश्यकता अत्यन्तै बढेको छ।

आर्ग्यानिक खेतीले माटोको उर्वरता र जैविक विविधता बचाउन सहयोग पुर्याउँछ। यसले माटोमा जैविक पदार्थको मात्रा वृद्धि गरेर माटोको संरचना सुधार गर्छ र दीर्घकालीन खेतीका लागि माटोलाई उपयुक्त बनाउँछ।

आर्ग्यानिक कृषि को भविष्य

आर्ग्यानिक कृषि को भविष्य धेरै उज्जवल देखिन्छ। यसले संसारभरि बढी कूल उत्पादनको एक महत्वपूर्ण अंश बन्ने संभावना राख्छ। आर्ग्यानिक खेतीले न केवल पर्यावरणलाई बचाउँछ, बरु स्वस्थ र सुरक्षित खाद्य उत्पादनमा पनि योगदान पुर्याउँछ।

नेपाली बजारमा पनि आर्ग्यानिक उत्पादनको माग बढिरहेको छ। उपभोक्ताहरू अब स्वस्थ र प्राकृतिक खाद्य पदार्थहरूको खोजीमा रहेका छन्। यो कृषि पद्धतिले साना किसानलाई राम्रो आम्दानीको अवसर पनि दिन सक्छ, खासगरी यदि उनीहरूले आर्ग्यानिक उत्पादनको प्रमाणपत्र प्राप्त गर्न सक्छन् भने। साथै, आर्ग्यानिक उत्पादनहरूको निर्यातमा पनि वृद्धि गर्न सकिन्छ, जसले देशको अर्थतन्त्रमा योगदान पुर्याउँछ।

आर्ग्यानिक कृषि को चुनौतीहरू

तर, आर्ग्यानिक कृषि विधिको प्रयोगमा विभिन्न चुनौतीहरू पनि छन्, जसले यसको विकासमा केही अवरोधहरू पुर्याउँछ।

प्रारम्भिक लागत र लगानी: आर्ग्यानिक खेतीको सुरुवातमा रासायनिक मल र कीटनाशकहरूको तुलनामा उच्च लागत लाग्ने गर्छ। यद्यपि दीर्घकालीन फाइदामा यो किफायती साबित हुन सक्छ, तर शुरुवातीमा ठूलो पूँजी र समयको आवश्यकता पर्छ।
प्रमाणपत्र र बजारको अभाव: आर्ग्यानिक उत्पादनको प्रमाणपत्र प्राप्त गर्न र सही मूल्यमा बजारमा बेच्नका लागि एउटा मजबूत व्यवस्थापन आवश्यक हुन्छ। नेपालमा आर्ग्यानिक खेतीका लागि प्रमाणपत्र प्राप्त गर्ने प्रक्रिया जटिल र महँगो छ, जसले किसानलाई यसको प्रयोगबाट रोक्ने एक प्रमुख कारण हो।
प्राकृतिक आपदाहरू: बाढी, सुखा, र अन्य प्राकृतिक प्रकोपहरूले आर्ग्यानिक खेतीको उत्पादनमा असर पुर्याउन सक्छ। रासायनिक खेतीमा केमिकलहरूको प्रयोग गरेर यस्ता समस्यालाई कम गर्न सकिन्छ, जबकि आर्ग्यानिक खेतीले यस्ता समस्या समाधान गर्नका लागि प्राकृतिक विधिहरूमा निर्भर रहन्छ, जसले कृषकलाई समस्यामा पार्न सक्छ।
शिक्षा र जनचेतना: आर्ग्यानिक खेतीको महत्व र फाइदाबारे ग्रामीण क्षेत्रका कृषकहरूमा पर्याप्त शिक्षा र जनचेतना छैन। यसका कारणले गर्दा किसानहरू रासायनिक खेतीलाई प्राथमिकता दिन्छन्, जसले आर्ग्यानिक खेतीको विकासमा अवरोध पुर्याउँछ।

आर्ग्यानिक खेती भविष्यमा एक महत्वपूर्ण कृषि पद्धति बन्नेछ। यसको बढ्दो माग र वातावरणीय फाइदाले यसलाई दीर्घकालीन स्थिरता र विकासका लागि उपयुक्त विकल्प बनाउँछ। यद्यपि, यसको सामर्थ्यको पूर्ण उपयोगका लागि विभिन्न चुनौतीहरू पार गर्नु आवश्यक छ। नेपालमा यसका लागि सरकारले उपयुक्त नीतिहरू लागू गर्दै किसानलाई शिक्षित र प्रशिक्षित गर्नका लागि कदम चाल्न आवश्यक छ। यसका साथै, उपभोक्ताहरूलाई पनि आर्ग्यानिक उत्पादनको महत्व र फाइदाबारे सचेत बनाउने कार्य महत्त्वपूर्ण हुनेछ।

अर्थ संसारमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई [email protected] मा पठाउनु होला। *फेसबुक र ट्वीटरमार्फत पनि हामीसँग जोडिन सकिनेछ । हाम्रो *युटुब च्यानल पनि हेर्नु होला।