बजरमा रहेका ९० प्रतिशत साधारण सेयर डिम्याट भएको धितोपत्र बोर्डको दावी

अर्थ संसार

काठमाडौं–नेपाल धितोपत्र बोर्डले हालसम्म करिव ९० प्रतिशत साधारण सेयर अभौतिकृत भइसकेको बताएको छ । बोर्डले बुधबार एक विज्ञप्ति प्रकाशित गरी उक्त जानकारी दिएको हो । बोर्डले नेप्से र सिडिएसलाई २०७२ माघदेखि पूर्णस्वचालित कारोवार संचालन गर्न निर्देशन दिएको थियो ।

बोर्डका अनुसार २०७२ पुस मसान्तसम्म साधारण सेयरको अभौतिकीकरणको अवस्था करिव ३० प्रतिशत मात्र थियो ।

२०७२ माघदेखि अभौतिकृत सेयरको मात्र कारोवार शुरु भएपछिको ६ महिनामा (आव २०७२।७३ को अन्त्यसम्म) साधारण सेयरको अभौतिकीकरणको अवस्था ८३ प्रतिशत पुगेको थियो ।  त्यसपछि अहिलेसम्म करिव ९० प्रतिशत साधारण सेयर अभौतिकृत भइसकेको नेप्सेले जनाएको छ । 

नेप्सेको विज्ञप्तिको पूर्ण विवरणः 

केही संचार माध्यमहरुमा कुल सेयरमध्ये ३३ प्रतिशत सेयर मात्र अभौतिकृत भएको समाचार हालै प्रकाशित भएकोमा बोर्डको ध्यानाकर्षण भएको छ । नेपाल स्टक एक्सचेन्ज (नेप्से) मा सूचिकृत कुल सेयरमध्ये दुईतिहाई (करिब ६५ प्रतिशत) संस्थापक सेयर रहेको छ भने सार्वजनिक रुपमा निष्काशन भएको साधारण सेयरको संख्या एकतिहाई (करिब ३५ प्रतिशत) मात्र रहेको छ ।

संस्थापक सेयरलाई दोस्रो बजारमा कारोबार गर्न धेरै प्रतिबन्धहरु रहेकोले यो सेयर गैर—कारोबारीय सेयरको रुपमा लिइन्छ ।

साधारण सेयरलाई कारोबारीय सेयर भनिन्छ । हालसम्मको प्रावधान अनुसार बैंक तथा वित्तीय संस्थाको संस्थापक सेयर ५ वर्षसम्म विक्री गर्न नपाउने र त्यसपछि पनि विक्री गर्दा संस्थापक समुहमै रहने गरी विक्री गर्नुपर्ने बाध्यात्मक अवस्था छ । 

त्यस्तै जलविद्युत् कम्पनीहरुको संस्थापक सेयर ३ वर्षसम्म विक्री गर्न नपाउने तथा कर्मचारी र उद्योग प्रभावित क्षेत्रका वासिन्दाले प्राप्त गरेको सेयरमा ३ वर्षसम्म कारोबार गर्न नपाउने प्रतिबन्धित समय राखिएकोले ती सेयरहरु उक्त अवधिपश्चात् मात्र कारोवारमा आउन सक्छन् ।

साथै संस्थापकहरुको सेयर लगानी दीर्घकालीन प्रकृतिको हुने भएको र यस सेयरको कारोबार प्रतिबन्धात्मक अवस्थामा मात्र हुने गर्दछ । यसले गर्दा कारोबार गर्ने समयमा मात्र संस्थापक सेयरको अभौतिकीकरण गर्ने प्रवृतिले यो सेयरको अभौतिकीकरण अनुपात न्यून रहन गएको हो ।

विश्वका सबैजसो विकसित पूँजीबजारमा रहेको प्रचलनलाई आधार मानी बजारको यथार्थ मापन हुने गरी कारोबारयोग्य सेयरको आधारमा २०६४ सालबाट नेप्से फ्लोट इन्डेक्स पनि गणना गर्न थालिएको हो । २०७३ असारमा नेप्से फ्लोट इन्डेक्स ८३ प्रतिशतले वृद्धि आई १२५ बिन्दुमा उक्लेको छ, जुन २०७२ असारमा ६९ बिन्दुमा रहेको थियो । सोही इन्डेक्स २०७१ असारमा ७३ बिन्दुमा रहेको थियो । 

२०७२ पौषसम्म धितोपत्र बजारमा दुबै भौतिक तथा अभौतिक सेयरको कारोवार भइरहेकोमा धितोपत्रको दोश्रो बजारलाई पूर्ण स्वचालित बनाउने उद्देश्यले बोर्डले नेप्से र सिडिएसलाई २०७२ माघदेखि पूर्ण स्वचालित कारोवार संचालन गर्न निर्देशन दिएको थियो ।

ती संस्थाहरुमा भएको रेकर्डअनुसार २०७२ पुस मसान्तमा साधारण सेयरको अभौतिकीकरणको अवस्था करिव ३० प्रतिशत मात्र रहेकोमा २०७२ माघदेखि अभौतिकृत सेयरको मात्र कारोवार शुरु भएपश्चात्को ६ महिनामा अर्थात आव २०७२।७३ को अन्त्यसम्ममा साधारण सेयरको अभौतिकीकरणको अवस्था ८३ प्रतिशत रहेको थियो । हालसम्म करिव ९० प्रतिशत साधारण सेयर अभौतिकृत भइसकेको देखिन्छ । 

यसरी नियमित रुपमा कारोवार हुने साधारण सेयरको अभौतिकीकरणको अवस्था उत्साहजनक रहेको र यो क्रम बढ्दै गइरहेको देखिन्छ । बजार सुधार तथा विस्तार गर्न अग्रसर रहदै आएको बोर्डले बजारको हरेक गतिविधिहरुलाई नजिकबाट नियालिरहेको सन्दर्भमा दोश्रो बजारको पूर्ण स्वचालित कारोवार संचालन पश्चात् धितोपत्रको अभौतिकीकरणको अवस्था, त्यसको प्रभाव र त्यसमा सुधार ल्याउन बोर्ड संवेदनशील रहेको छ ।