नेप्सेको वृद्धि अस्वभाविक होइन, यस्ता छन् बजार बढ्ने ५ आधार : हरिहर बजगाईं

पूँजी बजार पूँजीको उपलब्धता र आम लगानीकर्ताको मनोविज्ञानसँग प्रत्यक्ष सम्बन्ध राख्ने क्षेत्र हो । साधारणतया लगानीकर्ताको मनोविज्ञान सकारात्मक र पूँजीको उपलब्धता सहज भयो भने पूँजी बजार बढ्ने गर्दछ र लगानीकर्ताको मनोविज्ञान नकारात्मक र पूँजीको उपलब्धता असहज भयो भने पूँजी बजार घट्ने गर्दछ । नेपालको पूँजी बजारमा पनि यस्तो प्रक्रिया चलिनै रहेको देखिन्छ । विगत ३ बर्षलाई मात्र हेर्ने हो भने पनि नेप्से परिसूचक ११०० को विन्दुबाट ३२०० सम्म बढेर पुनः १८०० सम्म झरेको थियो र हाल केही वृद्धि भई २२०० को विन्दुमाथि रहेको छ । पूँजी बजारको यस्तो प्रवृत्ति नेपालमा मात्र नभएर विश्वभरि नै देख्न सकिन्छ । उदाहरणका लागि भारत, अमेरिका, जापान लगायत देशको पूँजी बजारलाई हेर्न सकिन्छ । यही पृष्ठभूमीमा रहेर नेप्से परिसूचकको हालको अवस्थाबारे केही प्राविधिक दृष्टिकोण यहाँ प्रस्तुत गर्न खोजिएको छ ।

राजनीतिक वातावरणमा अचानक आएको परिवर्तन र त्यसपछि विकसित घटनाक्रमले आम मानिसमा पूँजी बजार प्रति सकारात्मक धारणा बन्न गएको छ र बजारमा पैसाको प्रवाहलाई बढाएको छ । फलस्वरुप नेप्से परिसूचक १८५० को विन्दुबाट लगातार उकालो लागेर २२०० भन्दा माथि पुगेको छ । नेप्से यसरी बढी रहँदा खासै घट्न मानेको छैन । घट्नै नमानी लागातार बढेको बजारलाई धेरैले अस्वभाविक भन्न थालेका छन् । तर नेप्सेको हालको वृद्धि स्वभाविक नै भएको प्राविधिक आधारहरु छन् । 

पहिलो आधार : ऐतिहासिक आधार

इतिहासको पुनरावृत्ति पूँजीबजारको मुख्य विशेषता हो ।  हामीले माथिको चार्टमा हेर्दा विगतमा धेरै पटक नेप्से परिसूचक ३२ प्रतिशत भन्दा धेरै लगातार बढेको देख्न सकिन्छ । यही ऐतिहासिक आधारमा पनि नेप्सेमा १८५० को ३२ प्रतिशत करिब ६०० अंकको वृद्धि हुनु कुनै अस्वभाविक घटना होइन, इतिहासको पुनरावृत्ति मात्र हो । तसर्थ नेप्से परिसूचक २४५० सम्म बढ्न सक्ने ऐतिहासिक आधार छ ।

दोस्रो आधार: अन्तर्राष्ट्रिय बजारको परिदृश्य

कोरोनाकालको असमान्य परिस्थिति सामान्य भएपछि विश्व भरका पूँजी बजारमा उल्लासमय वातावरण बनेको थियो । तर रुस र युक्रेनको युद्धपछि भने विश्व भरका अर्थतन्त्रमा मन्दि छायो र पूँजी बजारमा पनि २० देखि ३० प्रतिशत सम्मको गिरावट देखियो । हाल विश्वका सबै पूँजीबजारहरु पुनः  बढ्दो क्रममा रहेका छन् र अहिले सम्मको उच्च विन्दुबाट २० प्रतिशत भन्दा कम मात्र तल रहेका छन् ।  नेप्से परिसूचक भने उच्च विन्दु ३२०० बाट ४४ प्रतिशत भन्दा बढी तल झरेर हाल पनि ३१ प्रतिशत तल रहेको छ । विश्व बजार झैं नेप्से सूचक पनि २० प्रतिशतभन्दा कम मात्र तल हुनुपर्छ भन्ने कुरा मान्ने हो भने पनि नेप्सेको स्वभाविक स्थान २५०० माथि हुन आउँछ । यसमा कतिपयलाई लाग्न सक्छ विश्व बजार र नेपालको बजारको सम्बन्ध नै छैन । तर नकारात्मक कुराले सम्बन्ध राख्दछ भने सकारात्मक कुराले पनि सम्बन्ध राख्दछ, राख्नुपर्दछ, अनिमात्र त्यसलाई स्वभाविक मान्न सकिन्छ ।

तेस्रो आधार : आशन्न गिरावट र वृद्धि बीचको सम्बन्ध (Chart Pattern)

सेयर बजारमा प्राविधिक रुपमा (Chart Pattern) लाई असाध्यै महत्वपूर्ण मानिन्छ । हामीले माथिको नेप्सेको चार्टमा हेर्‍यौं भने नेप्सेमा ३२०० को उच्च विन्दुबाट ३० प्रतिशत गिरावट आएपछि ३२ प्रतिशतको वृद्धि आएको देख्न सकिन्छ र वृद्धिको समय एक तिहाई रहेको छ । पुनः नेप्सेमा पछिल्लो २९८० को विन्दुबाट आएको गिरावट ३९ प्रतिशत रहेको छ । अब १८०६ को तल्लो विन्दुबाट ३९ प्रतिशत नै वृद्धि हुने हो भने पनि नेप्से परिसूचक २५०० भन्दा माथि जानु स्वभाविक नै हो । यसले न्युटनको चाल सम्बन्धी तेस्रो नियम (Every action has equal and opposite reaction) लाई पनि आत्मसात गर्दछ ।

चौँथो आधार : Fibonacci Ratio को आधार 

माथिको चार्टमा दायाँपट्टी नेप्सेको उच्च विन्दु ३२२७ बाट न्यून विन्दु १८०८ सम्म Fibonacci Retracement प्रयोग गरिएको छ र बायाँपट्टी नेप्सेको अघिल्लो न्यून विन्दु ११५० बाट उच्च विन्दु ३२२७ सम्म र पछिल्लो न्यून विन्दु १८०८ सम्म Trend Based Fibonacci Extension प्रयोग गरिएको छ । Fibonacci Retracement बाट हेर्दा हाल मूल्य ०.३८२ भन्दा माथि लागेको छ र अब ०.५० (२५१७) वा ०.६१८ (२६८४) सम्म पुग्नु स्वभाविक हो । त्यसैगरी Trend Based Fibonacci Extension बाट हेर्दा हाल मूल्य ०.२३६ भन्दा माथि लागेको छ र अब ०.३८२ (२५९१) सम्म पुग्नु स्वभाविक हो । यसरी दुबै तरिकाबाट प्रयोग गर्दा नेप्से परिसूचक २५०० माथि पुग्नु कुनै आश्चर्य नभई स्वभाविक कुरा हो ।

पाँचौ आधार :  राजनीतिक नेतृत्व र नियामकको सकारात्मक दृष्टिकोण

हामीलाई थाहा छ विगतमा नेकपा माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहालले पूँजी बजार भनेको सट्टेबाजी गर्ने ठाउँ र अनुत्पादक क्षेत्र हो भन्ने धारणा व्यक्त गर्दा नेप्से परिसूचकमा एकै दिन १२३ अंकको गिरावट आएको थियो र त्यसपछि पनि २०० भन्दा बढी अंककले नेप्से परिसूचक घटेको थियो । त्यतीबेला नेप्से परिसूचक २५५० बाट २२६० सम्म झरेको थियो । हाल तिनै पुष्पकमल दाहाल प्रधानमन्त्री छन् र उनको पूँजीबजार प्रतिको धारणामा १८० डिग्रीको परिवर्तन आएको कुरा हामीले देख्न सक्छौं । हिजोका दिनमा पूँजीबजारलाई हेर्ने नेपाल राष्ट्र बैंकको नजरमा पनि खोट थियो तर आज अवस्था फरक बनेको छ । हिजो जे जे विषम परिस्थितिका कारण बजारमा गिरावट आएको थियो ती परिस्थितिको अन्त्य पछि बजार बढ्नु भनेको खुट्टा भाँचिएको मान्छे उपचार पछि हिँड्नु जस्तै हो । यसलाई अचम्म भयो वा अस्वभाविक हो भन्नुको कुनै अर्थ छैन ।

यी बाहेक पनि २ वर्षका लागि स्थायी सरकार बन्ने वातावरण सिर्जना हुनु, पूँजीबजार मैत्री अर्थमन्त्री हुनु, विकास बजेटको खर्च बढ्ने सम्भावना बढ्नु, तरलताको समस्या विस्तारै सहज हुँदै जानु, बैंक ब्याजदर उच्च विन्दुमा पुगी घट्न सुरु गर्नु, लगानीकर्ताको संख्यामा वृद्धि हुनु, सुचिकृत कम्पनीको संख्या बढ्दै जानु जस्ता विविध कारणले नेप्से परिसूचक अझै बढ्ने निश्चित नै छ । कहिलेकाहीँ सूचकको वृद्धिले कोही कसैलाई अचम्मित पार्नु पनि सेयर बजारको शुन्दरता नै हो । 

माथि उल्लेख गरिएका विभिन्न आधारहरुबाट नेप्से परिसूचकको हालको अवस्था खासै अस्वभाविक मान्नुपर्ने देखिंदैन । यद्यपी केही सुचिकृत कम्पनीको मूल्यमा भने धेरै नै अस्वभाविकता पाउन सकिन्छ । तसर्थ लगानीकर्ताले गहन अध्ययन र विश्लेषण गरी लगानी गर्नुपर्दछ ।