शान्त स्वभावका धनाढ्य – राधाकिशन दमानीको प्रेरणादायी कथा

भारतीय खुद्रा बजारको संरचनालाई आमूल परिवर्तन गर्ने व्यक्तिको नाम हो – राधाकिशन दमानी। उनी न त धेरै मिडियामा देखिन्छन्, न त सामाजिक सञ्जालमा सक्रिय छन्। तर, उनको शान्त नेतृत्व र दूरदर्शी सोचले DMart जस्तो खुद्रा साम्राज्य निर्माण गरेको छ, जुन आज भारतका करोडौं ग्राहकहरुको पहिलो रोजाइ बनेको छ।

साधारण जीवन, असाधारण सोच

सन् १९५४ मा राजस्थानको बिकानेरमा जन्मिएका दमानी एक साधारण मारवाडी व्यापारी परिवारमा हुर्किए। उनले मुम्बईको एक सानो कोठाबाट जीवनको यात्रा सुरु गरेका थिए। प्रारम्भमा उनले कलेजमा वाणिज्य विषय पढ्न थाले तर चाँडै पढाइ छोडेर व्यवसायिक यात्रातर्फ लागे।

उनी ३० वर्षको उमेरमा सेयर बजारमा प्रवेश गरे। सन् १९९० को दशकमा उनले भारतको सेयर बजारमा चर्चित घोटाला प्रकरण (हर्षद मेहता स्क्याम) को समयमा ‘शॉर्ट सेल’ गरेर उल्लेखनीय लाभ कमाए। यहींबाट सुरु भयो उनको एक बुद्धिमान लगानीकर्ताको रूपमा उकालो यात्रा।

सेयर लगानीकर्ताबाट खुद्रा व्यापारीसम्म

धेरै वर्षसम्म सेयर बजारमा सफलतापूर्वक काम गरेपछि दमानीलाई महसुस भयो—भारतीय उपभोक्ताको व्यवहार र प्राथमिकता को गहिरो बुझाइ उनले हासिल गरेका छन्। त्यसपछि उनले यस बुझाइलाई प्रयोग गर्दै आफ्नै खुद्रा व्यापार सुरु गर्ने निर्णय गरे।

सन् २००२ मा मुम्बईको पवईबाट सुरु भएको DMart अहिले भारतभर ४१५ भन्दा बढी स्टोर भएका खुद्रा श्रृंखलामध्ये सबैभन्दा लाभदायक संस्थामा परिणत भइसकेको छ।

DMart को सफलताको मूलमन्त्र थियो—

ग्राहकलाई सस्तो र गुणस्तरीय वस्तु दिनु
स्टोरको जग्गा भाडामा लिने होइन, आफैं खरिद गर्ने
नाफाको लोभभन्दा बढी ग्राहक सन्तुष्टि प्राथमिकता दिने

मूल्यमा विश्वास, ब्राण्ड होइन दिखावा

दमानी ब्राण्डका पछि दौडिँदैनन्, उनी मूल्य र विश्वास मा केन्द्रित हुन्छन्। उनको लगानी दृष्टिकोणले भारतका आम उपभोक्ताको मानसिकता बुझ्न सहयोग गर्‍यो। उनले भन्नुहुन्छ—"ग्राहक कहिल्यै मूर्ख हुँदैन, तपाईंले उसलाई जे दिनुहुन्छ, उसले त्यो महसुस गर्छ।"

यही विचारले गर्दा आज DMart लाई उपभोक्ताहरूले केवल किनमेल गर्ने ठाउँ मात्र होइन, विश्वासको केन्द्रका रूपमा हेर्छन्।

राधाकिशन दमानीको नेतृत्व दर्शन

सरलता: सधैं सेतो सर्ट र सेतो पाइन्ट लगाउने दमानी सादा जीवनलाई प्राथमिकता दिन्छन्।
नयाँ सोच: खुद्रा बजारमा झिलिमिली र ब्राण्डमार्फत बिक्री बढाउने चलनबीच उनले सस्तो मूल्य र आवश्यक वस्तुमा फोकस गरे।
दूरदर्शिता: स्टोर सञ्चालनमा लगानीको खर्च कम गर्न आफ्नो जग्गा खरिद गर्ने नीतिले दीर्घकालीन लाभमा सघायो।
शान्त नेतृत्व: कहिल्यै मिडियाको चमकधमकमा नआउने तर हजारौं कर्मचारीको प्रेरणा बन्ने शैली।

धन होइन, मूल्यमा धनी

सन् २०२१ मा दमानीको कुल सम्पत्ति २,१४० करोड अमेरिकी डलर (अर्थात् ७४ हजार करोड भारतीय रुपैयाँ) भन्दा बढी थियो। तर यो सम्पत्तिको चिल्लोपन उनको स्वभावमा कहिल्यै देखा परेन।

उनले भारतका चर्चित लगानीकर्ता र "बिग बुल" राकेश झुनझुनवाला लाई पनि प्रशिक्षित गरेका थिए। आज भारतीय बजारमा सफल हुने कयौं लगानीकर्ताहरू दमानीलाई ‘गुरु’ मान्छन्।

अन्त्यमा – नेपालका उद्यमीका लागि प्रेरणा

राधाकिशन दमानीको कथा नेपालका व्यवसायी, लगानीकर्ता र उद्यमीहरूका लागि गहिरो प्रेरणाको स्रोत हो।

ग्राहकलाई केन्द्रमा राखेर व्यापार गरियो भने दीर्घकालीन सफलता प्राप्त गर्न सकिन्छ।
झिलिमिली होइन, मौलिकता र मूल्यमान्यतामा आधारित व्यवसाय निर्माण गर्नु नै सही बाटो हो।
संयम, अनुशासन, र मौनताको शक्ति underestimated गर्नु हुँदैन।

DMart जस्तै कम्पनी बनाउने सपना देख्ने नेपाली उद्यमीले दमानीको विचार र व्यवहार बाट धेरै कुरा सिक्न सक्छन्—बिना हल्ला पनि इतिहास रच्न सकिन्छ।

अर्थ संसारमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई [email protected] मा पठाउनु होला। *फेसबुक र ट्वीटरमार्फत पनि हामीसँग जोडिन सकिनेछ । हाम्रो *युटुब च्यानल पनि हेर्नु होला।