‘नेपाली जनताले १६ खर्ब घाटा ब्यहोरी सके, यो सबै सरकारी नीतिका कारण भएको हो...’ रौनियारसँगको कुराकानी

नेपाल स्टक एक्सचेन्ज (नेप्से) ले बिक्री तर्फको एओएन सम्बन्धी व्यवस्था हटाएको छ । अब (आज ) असार १९ गते आइतबारबाट ट्रेडिङमा एओएन अडर राख्न पाइने छैन ।  विश्वभरी अन्य देशले सेवा सुविधा, ट्रेडिङ अप्सन बढाउँदै गएकोमा नेपालमा भने घटाइएको छ । पूँजी बजारको नीतिगत सुधार, विकास र बिस्तारको लागि भन्दै सडकदेखी सदनसम्म आवाज उठिरहेका छन् । लगानीकर्ता आन्दोलनमा छन् । नेपाल राष्ट्र बैक मौद्रिक नीतिको संघारमा छ । पूँजी बजारका समस्यालाई मौद्रिक नीतिले कसरी सम्बोधन गर्ला त ? के यो लगानीको लागि उत्तम समय हो त ? आदि विषयमा नेपाली पूँजी बजारका अग्रज तथा ठूला लगानीकर्ता छोटेलाल रौनियारसँग हाम्रा पोखरा सहकर्मी लोकेन्द्र ढकालले पोखरामा गरेको कुराकानी :
 

नेप्सेले एओएन सम्बन्धी व्यवस्था हटाएको छ । भएको व्यवस्था हटाउनु के उपलब्ध्री हो र ? 
होइन । तर एओएनमा पहिला चलखेल भएको थियो । अस्वभाविक रुपले भाउ बढाइदिने घटाइदिने गर्दा 'मिस युज' भएको थियो । यसको फूलफम 'अल अर नन' हो  । यहाँ कसैले लाख कित्ता सेफ अर्डर राखिदियो भने त्यति नै बाइ आउनु पर्यो ।  त्यसो हुँदा चलखेल हुन्छ । धेरै बदमासी हुन्छ, फट्याही हुन्छ । नेपालमा नियमन निकाय सेबोन कमजोर छ । विदेशमा जस्तो हाम्रो संरचना छैन । धितोपत्र बोर्डले दूई-चार जनालाई कारबाही गर्ने, साइबर क्राइम अन्तर्गत मुद्दा चलाउने हो भने ठिक भै हाल्थ्यो नी, तर सेबोन सक्दैन के गर्ने त ? विश्वका अन्य मूलुकले सेवा सुविधा बढाइरहँदा हामीले हटाउनु परेको छ । यसलाई लामो समयसम्म हटाउनु हुँदैन । यो अल्पकालिन निर्णय हो, पछि खुलाउनु पर्छ ।

दूईचार जनाको लागि सिस्टमबाटै हटाइदिने त ?
केही व्यक्ति यस्ता छन् चलखेल धेरै गर्छन् । इन्साइडर ट्रेडिङ गर्छ्न् । IPO कम भएका सेयरहरु उनीहरुले किनेर थुपार्छन् अनि कर्नरिङ्ग गर्छ्न् यस्तो छ यहाँ । केही व्यक्ति कै निम्ति यो सिस्टम चेन्ज गरिनु हुँदैन । म पनि सहमत छु । तर ती व्यक्तिहरुलाई कारबाही त गर्नु पर्याे नी ! मुठ्ठी भरका केहीले यस्तो गरिरहेका छ्न । यसलाई कन्ट्रोल गर्नुपर्यो, कारबाही गर्नुपर्यो अनि खोल्नुपर्छ।

पूँजी बजारको निम्ति आन्दोलन भयो, १९ बुद्दे माग छन्, तर मागको विषयमा लगानीकर्ताका फरक-फरक मत छन नी ?
तिलक कोइराला जीको के बानी छ भने उहाँ कुनै पनि सल्लाह नगरी अघि बढ्नु हुन्छ । १९ बुँदाका कतिपय बुँदामा मेरो पनि चित्त बुझेको थिएन । कत्ती बुँदा त्यहा सच्याउन पर्ने खालका  छन् । यसलाई सच्याएर अघि बढौँ भन्दा तिलकजीले आलटाल गर्नुभयो र तिनै बुँदा अघि सार्नु भयो । तर पनि हामीले किन सपोर्ट गर्याैँ भने जति बुँदा छन् ती लगानिकर्ताकै माग थिए र मैले पनि साथ दिए । फेरि पनि  भन्छु १९ बुँदामा १९ सै बुँदा हाम्रो माग होइनन् । सरकारी स्तरबाट बनेकाे चार सदस्यीय कार्यदल र रजिस्टर लगानीकर्ताको प्रतिनिधि सम्मिलित एक समिती बनेको छ । त्यहाँ हामीले हाम्रा मागहरुलाई संशाेधनसहित राखेका छौँ । त्यहाँ राष्ट्र बैक, सेबोन, नेप्सेले सम्बोधन गर्नुपर्ने विषयहरु हामीले उठाएका छौँ । सेबोन तथा राष्ट्र बैंकले बिच्च बिच्चमा सर्ट पोलिसी ल्याइदिँदा हामी बढी प्रताडित छौँ ।

पूँजी बजारको लगानीलाई अनुत्पादक क्षेत्र भनेर पटक पटक कुरा आइरहेका छन् नी ?

यो गलत सूचना हो । ४४ खर्बको बजार हुँदा त्यसमा जम्मा १२० अर्ब जति सेयर ल्याण्डिङ थियो । अहिले घटेर ७०/७५ अर्ब मात्र बाँकी छ । पटक पटक नेतृत्व तहबाट पूँजी बजारप्रति धावा बोलिन्छन् । यो सरासर पुरातात्त्विक सोच हो । कहिले जुवा घर हो भन्ने, कहिले सट्टेबजार भन्ने नियामक निकायका व्यक्तिले पनि आफू पदमा हुँदा राम्रो नदेख्ने अनि आउट भएपछि त्यसैलाई राम्रो देख्ने दूईवटा चस्माले हेर्नू हुन्छ, त्यसो गर्नु भएन । त्यसको एक उदाहरण पुर्व अर्थमन्त्री युवराज खतिवडालाई हेरे बुझे पुग्छ नि । हिजो सत्तामा हुँदा नेगेटिभ मान्छे आज एकाएक पोजेटिभ बन्नुभएको छ । यो गलत प्रवृत्ति हो । पूँजी बजार पूँजी एकीकृत गर्ने ठाँउ हो र यो सेयर मार्फत नै हुन्छ । नेपालमा मात्र अनुत्पादक भन्ने शब्द चल्छ, तर किन ? संसारमा सेयर बजारलाई अर्थतन्त्रको मेरुदण्ड मानिन्छ र सरकारलाई हामीले त्यत्रो राजस्व तिरेका छौँ ।  चार लाख मान्छे अहिले प्रत्यक्ष अप्रत्यक्ष रुपमा पूँजी बजारमा काम गरिरहेका छन् । १८  प्रतिशत जनसंख्या पूँजी बजारमा छ । आफ्नाे बचेको पैसा यहाँ लगानी गरेका छन् । यो भनेकाे पूँजी सङ्कलन गर्ने ठाउँ  हो । संसार हेर्नुस, चीन विश्वको ठूलो स्टक मार्केट हो । के चीनले आर्थिक विकास गरेको छैन र ? नेताहरुले बेलाबेलामा वाइयात वाइयात कुराहरु बोल्छ्न् र पछि थुकेर चाट्छन् । त्यसैले म पुरै डिबेट गर्न तयार छु कि पूँजी बजार अनुत्पादक क्षेत्र हुँदै होइन । त्यसो भन्नेहरु पुरातनवादी विचार हो, रुढीवादी विचार हो । उहाँहरु संसार घुम्नुहुन्छ, हेर्नुहुन्छ अनि फेरि कहीँ नभएको जात्रा हाँडी गाउँमा भनेझैँ यहाँ जे पायो त्यही बोल्दिनु हुन्छ । यो सुन्दा मलाई बडा दु:ख लागेर आउँछ ।

तपाईहरुले ४/१२ को नीति खारेज हुनुपर्छ भन्नेभएको छ, किन ?

यो खारेज हुनुपर्छ । आफुले आर्जन गरेर कमाएको सम्पत्ति राखेर ऋण लिन किन नपाउने ? संसारमा कहीँ यस्तो हुन्छ ? गभर्नर साहेबले पनि ४/१२ नीतीले "प्रोबलम क्रिएट" गर्यो भनेर रिलाइज गरिसक्नु भएको छ ।

त्यसोभए ४/१२ नीति खारेज हुन्छ त ?

हुनुपर्छ ।

अर्थतन्त्र संकटमा भएको बेला सिडी रेसियो र रिक्स वेटेज परिवर्तन किन ?

जुनदिन सिडीलाई हटाएर सिसिडी आयो त्यही दिन देखि नै मैले विरोध गरेको हुँ । सिसिडी हुदा बैंकबाट बाट ७/८ प्रतिशत ब्याजमा पैसा दिइरहेको थियो । अहिले हेर्नुस् त ? यो मौद्रिक नीतिको नाममा भएको चलखेल हो ।  पाँच सय अर्ब रुपैयाँ  बैकमा फ्रीज भएर बसेको छ । सिडीलाई ९५ गरे पनि अलिक प्रोब्लम सल्भ हुन्छ । डा. चिरञ्जीवी पोखरेलले नि यही विषयमा पिएचडी गर्नु भएको हो । उहाँले त खुलेरै भनिरहनु भएको छ नि सिडीलाई सिसिडी बनाउनु पर्छ भनेर । रिक्स वेटेज १५० हुनै हुँदैन । बैंक पुर्णरुपमा सेफ छ । सेयर घट्यो भने मार्जिन कल गर्ने, सेयर बिक्री गर्ने गरेकै छ । हामीले नी तिरेकै छौँ । अनि किन बढाउनु पर्यो रिक्स वेटेज ?

सेयर घटेपछी आन्दोलन भएको भनेर आम आरोप छ, के साच्चै सेयरको मूल्य घटेर आन्दोलन गर्नुभएको हो ?

होइन । पहिला पनि साथीहरुले आन्दोलन गर्नु भएको थियो । तर त्यहाँ हाम्रो माग र व्यवहार फरक देखियो । माग एकातिर, सडकमा आवाज अर्कै भो । गभर्नरको राजिनामा माग गर्नुहुन्छ, त्यस्तो हुन सक्दैन । कि हाम्रो पेपरमा लेखिएका मागको बारेमा नारा लगाउनु पर्यो कि राजिनामा नै चाहियो भनेर लेख्नु पर्यो । दोहोरो कुरा हुनु भएन । घाटीमा खुकुरी तेर्साउने माग पूरा गर्दैउ भन्दा हुन्छ र ? अहिलेको आन्दोलनका पनि कतिपय नारा ठिक थिएनन । म सधै अराजक प्रबृत्तिको बिरोधी हो । धेरै नारा मैले यसपटक रोके ।

मौद्रिक नीतिबारे तपाइँको के सुझाव छ ?

व्याज रेट सस्तो हुनेगरि अर्थतन्त्रलाई अघि बढाउनु पर्यो । जति धेरै बन्धनमा राख्यो त्यति नै झन गाह्रो हुन्छ ।  ४४ खर्बको पूँजीबजार अहिले २८ खर्बमा आएको छ । १६ खर्ब नेपाली जनताले घाटा ब्यहोरी सकेका छन् ।  यो सबै सरकारी नीतिका कारण भएको हो । त्यसैले ४/१२ नीतिलाई खारेज गर्नुपर्छ, सिडीलाई सिसिडी बनाउनु पर्छ र रिक्स वेटेज १०० नै कायम गरिनुपर्छ । दिएको सुविधा खोस्ने खालको नीति मान्य छैन ।

अन्त्यमा, नयाँ तथा आम लगानीकर्तालाई के सल्लाह दिनुहुन्छ ?

बढेको बेला लोभिने र घट्ने बित्तिकै तछाड्मछाड गर्दै बेच्ने नगर्नुस् । यसले ठूलो नोक्सानी हुन्छ ।  नयाँ  हुनुहुन्छ भने आफनो पैसाले लगानी गर्नुहोस्, ऋण गरेर लगानी नगर्नुस् । बजार धेरै नै घटेको बेला रेड जोन मै हो किन्ने हो । सधै रातोमा किनेर हरियोमा इन्जोय गर्ने हो ।