धेरैजसो नेप्से लगानीकर्ताले किन पैसा डुबाउछन् - त्यसबाट तपाईं कसरी कसरी बच्ने ?

नेपाल स्टक एक्सचेन्ज (नेप्से) अहिलेको अत्यधिक चासोको विषय बनेको छ। दिनहुँ हजारौं नयाँ लगानीकर्ताहरू सेयर बजारमा आकर्षित भइरहेका छन् । तर साँचो कुरा के हो भने, यीमध्ये धेरैले केही समयपछि निराश हुँदै बजारबाट बाहिरिन्छन्। किनकि उनीहरूले सोचेजस्तो नाफा त पाउँदैनन्, बरु लगाएको पूँजीसमेत गुमाउँछन्।

त्यसो भए प्रश्न उठ्छ — के नेप्से बजार नै गलत छ ? कि उनीहरूको लगानी गर्ने तरिका नै गलत छ ?

धेरैजसो अवस्थामा, समस्या बजारमा होइन, लगानी गर्ने तरिकामा हुन्छ। लगानीकर्ताहरूमा ज्ञानको अभाव, भावनामा बग्ने प्रवृत्ति, र छोटो समयमा नाफा कमाउने मानसिकता प्रमुख कारण हुन्छन्। बजारमा उतारचढाव स्वाभाविक हो, तर धेरै लगानीकर्ताले डर वा लोभमा निर्णय लिन्छन् — जसले गर्दा उनीहरू नतिजा गुमाउँछन्।

किन धेरैजसोले NEPSE मा घाटा बेहोर्छन् ?

- हाइप पछ्याउने, आधार होइन : धेरै लगानीकर्ता TikTok, Facebook ग्रुप वा साथीको सल्लाह अनुसार पैसा लगाउँछन्। उनीहरू 'जसको चर्चा छ' त्यही किन्छन् — तर वित्तीय रूपमा बलियो कम्पनी हेर्दैनन।

- छिटो मुनाफा कमाउने चाहना: धेरैलाई के लाग्छ भने एक हप्ता मै पैसा दोब्बर हुन्छ। तर, लगानी चिट्ठा होइन। NEPSE ले धैर्य राख्नेलाई इनाम दिन्छ — लोभ गर्ने लाई होइन।

- कम्पनीको वास्तविक कारोबार नबुझ्ने : धेरै लगानीकर्ताले बुझ्दैनन्: 'यो कम्पनीले कसरी पैसा कमाउँछ?' जब तपाईंलाई कम्पनीको आम्दानी मोडेल थाहा छैन, तपाईं कसरी भरोसा गरेर पैसा लगाउनुहुन्छ ?

- बजार घट्दा डरले बेच्ने : NEPSE घट्न थाल्यो भने धेरैजसोले डरले बेचिदिन्छन्। तर, स्मार्ट लगानीकर्ता जान्दछ — यति बेला नै सस्तोमा राम्रा स्टक किन्ने मौका हो।

समाधान

फरक किसिमको लगानीकर्ता बन्नुहोस्: नेपालमा लगानी गर्ने लगानीकर्ताहरु प्रायःजस्तो अरुले पैसा कमाएको देखेर अरुले भनेको सुनेर छिट्टै पैसा कमाइने रहेछ भनेर बजारमा आएका छन् । न उनिहरुलाई फन्डामेन्टल थाहा छ न टेक्निकल कुराहरु नै थाहा छ । हल्लाको भरमा नै लगानी गरेर पैसा डुबाउने गर्छन । तर तपाइले यी कुराहरु गरेर आफ्नो पैसा डुब्नबाट बचाउन सक्नुहुन्छ , ( तपाईंलाई विज्ञ हुन आवश्यक छैन— तपाईंलाई सही तरिका चाहिन्छ )

- आधारमा केन्द्रित हुनुहोस् (Fundamentals) : तपाईंले कम्तीमा यी कुराहरू बुझ्नुपर्छ:

- EPS (प्रति सेयर आम्दानी), ROE, ROA, Book value, Debt to Equity, Earning growth, Equity growth, Dividends yields

- कम्पनीको दीर्घकालीन क्षमता

यी नै सशक्त कम्पनी को आधारभूत कुराहरू हुन्। तपाइले कम्पनीका यी कुराहरु चाँही राम्रोसँग हेर्नुभाको छ पढ्नुभाको छ भने ९० प्रतिशत तपाइको पैसा डुब्ने चान्स हुँदैन ।

- छोटो होइन, लामो सोच राख्नुहोस् : पैसा आज लगाएर भोलि निकाल्नेहरू प्रायः गुमाउँछन्। वास्तविक धन वर्षौंसम्म बलियो कम्पनी समातेर बस्नेलाई मिल्छ।

- सस्तोमा होइन, उचित मूल्यमा किन्नुहोस् : राम्रा कम्पनी पनि यदि अत्यधिक महँगो मूल्यमा किनियो भने खराब लगानी हुन सक्छ। P/E, P/B जस्ता मूल्यांकन अनुपात प्रयोग गरेर सही मूल्यमा किन्ने।

भावनाले होइन, योजनाले बेच्नुहोस्: नेप्सेमा धेरै जस्तो लगानीकर्ताहरु भावनामा बहकिन्छन् ,अरुको देखेर म्यानुपुलेट हुन्छन् ।

तर कतिबेला बेच्ने त ?

- जब कम्पनीको आधार बिग्रन्छ

- जब अरू राम्रो मौका देखिन्छ

- जब तपाईंको आर्थिक लक्ष्य पुरा हुन्छ

नेप्सेमा धेरै लगानीकर्ताले पैसा गुमाउँछन् किनभने उनीहरूले भावनामा, अफवाहमा र भीडसँगै लगानी गर्छन्। तर यदि तपाईंले एक स्पष्ट तरिका अपनाउनुभयो, आधारमा केन्द्रित हुनुभयो, र लामो सोच राख्नुभयो भने तपाईं सफल बन्न सक्नुहुन्छ। बजारमा कुरा नबुझी पैसा हाल्नु लगानी होइन, सही कम्पनीमा पैसालाई राम्रोसँग बढ्न दिनु नै लगानी हो।

लेखक : साम चालिसे

अर्थ संसारमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई [email protected] मा पठाउनु होला। *फेसबुक र ट्वीटरमार्फत पनि हामीसँग जोडिन सकिनेछ । हाम्रो *युटुब च्यानल पनि हेर्नु होला।